नेपाल मानव अधिकार वर्ष पुस्तक २०२५ काे अर्धवार्षिक समीक्षा सम्पन्न

सुर्खेत । २०८१ असार १७ गते

नेपाल मानव अधिकार वर्ष पुस्तक २०२५ का लागि सुर्खेत जिल्लामा सङ्कलित घटनाका विषयमा अर्धवार्षिक समीक्षा कार्यक्रम असार १७ गते सम्पन्न भएको छ ।  अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र इन्सेक कर्णाली प्रदेश कार्यालयको आयोजनामा विगत ६ महिनाका घटनाहरूका विषयमा सरोकारवालाहरुसँग समीक्षा गरिएको छ ।

सन् २०२४ जनवरीदेखि (०८० पुस १६ गतेदेखि ०८१ असार १६) जुनसम्म सुर्खेतमा मानव अधिकार उल्लङ्घन तथा ज्यादतीका सङ्कलित घटनामाथि त्रृटि सच्चाउने र छुटेका घटना समावेश गर्ने उद्देश्यले अर्धवार्षिक समीक्षा कार्यक्रम गरिएको हो ।

अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र (इन्सेक) का जिल्ला प्रतिनिधि जगतदल जनाला विकका अनुसार ६ महिनामा १ सय ३१ ओटा घटना सङ्कलन गरिएको जानकारी दिनुभयो । जसमध्ये दुईओटा राज्य पक्ष र १ सय २९ ओटा गैरराज्य पक्षबाट घटना भएका छन् । इन्सेकको अभिलेख अनुसार सुर्खेतमा यो ६ महिनामा सबैभन्दा धेरै महिला हिंसाका घटना बढी रहेका छन् । ६ महिनामा सुर्खेत जिल्लाभर ८३ ओटा घरेलु हिंसाका घटना अभिलेख भएका छन् । जसमध्ये ४६ ओटा मुद्दा मिलापत्र भएका छन् । बहुविवाहका तीन ओटा र बलात्कारका आठ ओटा घटना अभिलेख भएका छन् ।

यसैगरी जिल्लामा बालअधिकार हननका घटनामा समेत वृद्धि भएको पाइएको छ । विद्यालयमा कुटपिटको एक, बलात्कारका २३ ओटा, बालविवाह सम्बन्धी एक घटना भएको इन्सेकले अभिलेखिकरण गरेको छ ।

नागरिक तथा राजनीतिक अधिकारका घटना समेत पछिल्लो समय बढेको पाइएको छ । कुटपिट सम्बन्धी तीन ओटा घटना दर्ता भएकोमा राज्य पक्षबाट दुई र अन्य पक्षबाट एउटा घटना भएको इन्सेकको तथ्याङ्कले देखाएको छ । खुकुरी प्रहारबाट एउटा, धम्की तथा दुव्र्यवहारका दुई ओटा र शंकास्पद मृत्यु एक घटना रहेका छन् । जिल्लामा महिला हिंसाका घटना बढेको पाइएको छ । विभिन्न पेशा व्यवसायमा आवद्ध भएका महिलाहरू हिंसामा परेका छन् ।

     

कार्यक्रममा जिल्ला समन्वय समिति सुर्खेतका प्रमुख गंगाराम सुनारले संविधानले व्यवस्था गरेको हक अधिकारको समुचित प्रयोग गर्नुपर्ने बताउनुभयो । घटना न्युनीकरण पहिलो प्राथमिकतामा राखेर सरकारी तथा गैरसरकारी निकाय बढी उत्तरदायी बन्नुपर्ने औंल्याउनुभयो । उहाँले जनसङ्ख्या र भूगोलका आधारमा बजेट विनियोजन गर्नुपर्ने भन्दै तीन तहका सरकारले आफ्नो प्राथमिकताका क्षेत्र निर्धारण गरेर अगाडी बढ्नुपर्ने बताउनुभयो ।

प्रमुख जिल्ला अधिकारी शंकरहरि आचार्यले मानव अधिकारका क्षेत्र वृहत भएकाले उक्त विषयमा थप सेवा विस्तारमा सरकारले जोड दिएको बताउनुभयो ।  विद्युत, सडक, खानेपानीका सवालमा विशेष सुझावसहितका विवरण इन्सेकले ल्याउनुपर्ने उहाँले सुझाव दिनुभयो । घटना घट्न नै नदिनेतर्फ सबैले सहकार्य गर्नुपर्ने र समाजलाई सुसूचित बनाउनुपर्ने उहाँको भनाइ छ । सबैले आ–आफनो दायित्व पूरा गर्न लाग्नुपर्ने भन्दै स्रोत साधन अभावका कारण न्यायोचित रुपमा सेवा दिन सकस हुने गरेको उहाँले औंल्याउनुभयो ।

राष्टिय मानव अधिकार आयोग कर्णाली प्रदेश कार्यालयका प्रमुख लोकनाथ बास्तोलाले नागरिक तथा राजनीतिक अधिकारका पाटोलाई विशेष प्राथमितामा राखिएको बताउनुभयो । उहाँले इन्सेकको वर्ष पुस्तक समाजको ऐना रहेको भन्दै प्रशंसा गर्नुभयो । पछिल्लो समय आत्महत्याको दर बढिरहेकाले वर्षभरीमा सुर्खेत जिल्लाभर कस्ता घटना भएका छन् भन्ने विषयको खोजीमा इन्सेकले जोड दिनुपर्ने बताउनुभयो । उहाँले मानव अधिकार कुन कुन क्षेत्रमा कहाँ–कहाँ कमजोरी छ भन्ने विषयमा मानव अधिकार पुस्तकले देखाएको प्रमुख बास्तोलाले बताउनुभयो । उहाँले नागरिकका आधारभूत आवश्यकता पहिचानमा जोड दिनुपर्ने र स्वास्थ्य, शिक्षा र रोजगारीका विषयमा थप पहल गर्नुपर्ने, समस्या पहिचान गर्नुपर्ने भन्दै पीडितको गोपनियतामा ख्याल गर्नुपर्ने सुझाव दिनुभयो ।

जिल्ला न्यायधिवक्ता नविन भट्टले जिल्लामा दैनिक मुद्दाको सङ्ख्या बढिरहेको बताउनुभयो । उहाँले पीडितको न्यायको लागि आफू सदैव दत्तचित्त भएर काम गर्ने गरेको बताउनुभयो ।

इन्सेक कर्णाली प्रदेश कार्यालयका संयोजक नारायण सुवेदीले मानव अधिकार वर्ष पुस्तक प्रकाशनको मुख्य उद्देश्यका बारेमा जानकारी दिँदै कार्यक्रमबाट आएका विषयहरुलाई प्रष्ट पार्नुभएको थियो ।
उच्च बार एशोसियसनका अध्यक्ष दुर्गा सापकोटाले पछिल्लो समय नागरिकका आधारभूत आवश्यकतासँग जोडिएका विषय मानव अधिकार हनन्का घटना हुने गरेको बताउनुभयो । उहाँले सार्वजनिक सरोकारका विषय विद्युत, खानेपानी, शिक्षा, स्वास्थ्य लगायतका विषय उठान गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।

मानव अधिकार रक्षक सञ्जाल कर्णाली प्रदेशका संयोजक पीताम्बर ढकालले गत वर्षभन्दा मानव अधिकार हनन् र ज्यादतिका घटनाहरु बढिरहेको बताउनुभयो । पछिल्लो समय एकतर्फी सम्बन्ध विच्छेदका घटना बढेको नवज्योति केन्द्रकी फोकल पर्सन जरमाया बाठाले बताउनुभयो । उहाँले सम्बन्ध विच्छेदका मुदा दर्ता गर्न सहज भएसँगै महिला थप पीडित भएको भन्दै अंश नपाउने र महिलाहरु थप पीडामा हुने गरेको बताउनुभयो ।

नेपाल पत्रकार महासंघका अध्यक्ष ललित बसेलले मानव अधिकार अन्तर्गत सामाजिक, सांस्कृतिक र आर्थिक अधिकारलाई समेत बढी जोड दिनुपर्ने बताउनुभयो । एड्भोकेसी फोरमका संयोजक राजेन्द्र भारतीले मानव अधिकार हनन का घटनाहरु न्युनीकरण गर्न सबैको भूमिका महत्वपूर्ण रहने बताउनुभयो ।

समीक्षा कार्यक्रममा जिल्ला प्रहरी कार्यालयका एसपी रुपेश खड्का, विभिन्न संघ संस्थाका प्रतिनिधि लगायत अधिकारसँग सरोकार राख्ने संघसंस्था, पत्रकार लगायत ३६ जनाको सहभागिता रहेको थियो ।

जगतदल जनाला विक