मधेशमा जातीय हिंसा डरलाग्दो : एक वर्षमै ८७० दलित हिंसा पीडित

ई समाचार दैनिक डटकम । २०८२ जेठ २१ गते

जनकपुरधाम । मधेश प्रदेशमा जातीय विभेद र सामाजिक असमानताको चपेटामा परेका दलित समुदायमाथि निरन्तर हिंसा भइरहेका छन्। औपचारिक सेवा केन्द्र (इन्सेक) द्वारा संकलित तथ्यांकअनुसार, सन् २०२४ को जनवरीदेखि डिसेम्बरसम्मको अवधिमा ८७० जना दलित हिंसाका घटनामा पीडित भएका छन्। तीमध्ये ३७२ जना राज्यपक्षबाट र ३६० जना गैरराज्यपक्षबाट पीडित भएका हुन्।
दलित समुदाय: सबभन्दा बढी जनसंख्या, तर सबभन्दा बढी पीडा
मधेश प्रदेशको कुल जनसंख्या ६१ लाख २६ हजार २८८ रहेको छ। यसमध्ये दलित समुदायको जनसंख्या करिब १० लाख ५८ हजार ५५ अर्थात् १८ प्रतिशत रहेको छ। प्रदेशमा जनसंख्या अनुसार दलित समुदाय सबैभन्दा ठूलो हो, तर साक्षरता दर सबैभन्दा न्यून, मात्र ११ प्रतिशत रहेको छ। शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी तथा सामाजिक सम्मानका सवालमा समेत यो समुदाय विगतदेखि नै पछाडि पारिएको छ।

सबैभन्दा बढी जनसंख्या, तर सबैभन्दा न्यून साक्षरता
मधेश प्रदेशमा सबैभन्दा ठूलो जनसंख्या भएको दलित समुदायका लागि शिक्षा क्षेत्र सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण देखिन्छ। करिब १० लाख ५८ हजार जनसंख्या भएको यो समुदायको साक्षरता दर मात्र ११ प्रतिशत रहेको छ, जुन प्रदेशको अन्य कुनै पनि जातीय समुदायको तुलनामा अत्यन्तै न्यून हो। साक्षरताको यस्तो कमजोर अवस्था नै दलित समुदायमाथि भइरहेको हिंसा, शोषण र बहिष्करणको प्रमुख कारणमध्ये एक मानिन्छ।

यादव समुदाय: दोस्रो ठूलो जनसंख्या, साक्षरता दर उल्लेखनीय
जनसंख्याका हिसाबले यादव समुदाय मधेश प्रदेशमा दोस्रो स्थानमा छ। कुल जनसंख्याको १४.८ प्रतिशत (झन्डै ९ लाख ५ हजार) यादव समुदायको साक्षरता दर ६४.१ प्रतिशत रहेको तथ्यांकले देखाउँछ। यस समुदायका ७३२ जना हिंसामा परेका छन्। यसमा राज्यपक्षबाट ३७२ र गैरराज्यपक्षबाट ३६० जना रहेका छन्।

मुस्लिम समुदाय: तेस्रो स्थानमा, साक्षरतामा चुनौती
मुस्लिम समुदायको जनसंख्या १३.२८ प्रतिशत (करीब ८ लाख १३ हजार) छ। यद्यपि, साक्षरता दर केवल ३५ प्रतिशतमा सीमित रहेको देखिन्छ। हिंसाका घटनामा ६८६ मुस्लिम समुदायका सदस्य पीडित भएका छन् — ३४४ जना राज्यपक्षबाट र ३४२ जना गैरराज्यपक्षबाट।

अन्य जातजातिहरूमा पनि बढ्दो हिंसाको प्रभाव
मधेश प्रदेशमा अन्य जातीय समुदायहरूमा पनि हिंसाको असर देखिएको छ। इन्सेकको विवरण अनुसार:
• आदिवासी जनजाति: ५१५ जना पीडित
• वैश्य: ६५ जना
• बनिया: ११ जना
• ब्राम्हण: २०३ जना
• क्षेत्री: ११४ जना
• कायस्थ: ३२ जना
• कोइरी: २९७ जना
• मण्डल: ३१४ जना
• तेली: ६७७ जना

हिंसाका स्वरूपहरू
यी जातीय समुदायहरू विभिन्न प्रकारका हिंसाका शिकार भएका छन्। बलात्कार, शारीरिक कुटपिट, अपहरण, जबर्जस्ती गर्भपतन, साइबर अपराध, घरेलु हिंसा, तथा हत्या जस्ता गम्भीर घटनाहरू तथ्यांकमा समावेश छन्। अधिकांश घटनाहरू रिपोर्ट नभएको वा दबाइएको आशंका पनि गरिएको छ।

विश्लेषण र चुनौती
मानव अधिकारकर्मीहरू भन्छन् — “दलित र अन्य सीमान्तकृत समुदायमाथि भइरहेको हिंसा केवल आपराधिक नभई सामाजिक संरचनामा गहिरो जरा गाडेको भेदभावको परिणाम हो।”
सरकारले विभिन्न स्तरमा कार्यक्रम ल्याएको भए पनि, ती कार्यक्रम प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन नहुनु, शिक्षा तथा न्यायमा पहुँच अभाव हुनु, र सामाजिक चेतनाको कमी प्रमुख चुनौतीका रूपमा देखिएका छन्।

Source: https://shorturl.at/iQ3Hh